Castelli Aperti

Omdat we als Droomhuis Italië heel erg de mening zijn toegedaan dat je een kasteel ook wel kunt beschouwen als een soort van droomhuis zijn we bijzonder blij met het jaarlijks initiatief van de regio Piemonte om van april tot oktober kastelen en adellijke huizen voor het publiek toegankelijk te maken. Dat heet Castelli Aperti (Open kastelen), en voor je het weet ben je in staat om bijvoorbeeld op 22 juni, 3 augustus of 7 september de drempel van een normaal niet toegankelijk huis te overschrijden.

In dat kader bezoeken we op 20 juli in de middag het kasteel van Monastero Bormida. Dat levert meteen een fraaie combinatie met het feit dat in hetzelfde kasteel (in hoofdletters) de tentoonstelling IL MONFERRATO 500 ANNI DI ARTE: GRANDI ARTISTI IN UN PICCOLO STATO wordt gehuisvest. De Monferrato is weliswaar klein, maar zeker niet van de straat. En Monastero Bormida zal dat bewijzen!

De rondleiding begint op het plein voor de hoofdingang. Dat is ook op gewone dagen vrij toegankelijk gebied, maar je moet ergens beginnen en een kniesoor die daarop let. Bovendien vindt er een sponsorachtig evenement van het plaatselijke Rode Kruis plaats, waarbij genummerde jongens en meisjes ijverig heen en weer rennen.

We beginnen vervolgens aan een uitgebreide rondleiding rond de buitenkant en doen daarbij grote hoeveelheden historische kennis op. Het kasteel was oorspronkelijk een abdij (wie had dat nou gedacht in een plaatsje dat Monastero heet!) en werd pas later in een kasteel omgetoverd. Eerst een fort met heel kleine raampjes en daarna met toenemend woongemak en beter glas. En de bijna losstaande toren was oorspronkelijk de toren van de abdijkerk. En die boog die toren en kasteel verbindt is het laatste restant van die kerk. En zo hobbelen we in 360⁰ de façade af. En maken we voor de gelegenheid tevens een uitstapje naar de bijzijnde romaanse brug over de Bormida. Wisten we dat het kapelletje middenop oorspronkelijk een tolhuisje was? Die smalle, hoge brug kennen we overigens al. Het is immers een van onze guilty pleasures om daar per auto overheen te rijden in de hoop tegenliggers tegen te komen voor het spelletje Wie moet er achteruit?

Pionnen in een schaakspel

Na drie kwartier hebben we het volledige rondje gemaakt en staan we weer voor de hoofdingang. Nog steeds weet onze gids op meesterlijke wijze het ogenblik uit te stellen dat we naar binnen mogen. We voelen ons pionnen in een onbegrepen schaakspel. Dan eindelijk worden we de binnenplaats opgeleid waar we geconfronteerd worden met een mooie collectie Ikea-waxinelichtlampjes van het type ROTERA (Lanterna per candeline, nero). Laat een verrassende eclectische mix van oud en nieuw maar aan de Italianen over! Die trouwens €4,95 per lampje betalen, terwijl we ze in Nederland voor €2,95 mee naar huis mogen nemen.

Clean desk

Maar zand daarover. Eindelijk zijn we na 55 minuten de drempel overgestoken en blijkt het Castello deels in gebruik als gemeentehuis. Een unieke mogelijkheid om de balie van de burgerlijke stand  eens vanuit een ander perspectief te savoureren. En een kijkje achter de schermen te nemen. En de effecten van de Piemontese clean desk policy te bewonderen. 

En met eigen ogen te aanschouwen dat zelfs een kleine plattelandsgemeente als Bormida tussen de gemengde berichten en het politiek sociaal geneuzel nauw betrokken is bij het meeslepende Europese Leonardo-project. 

De Franse adelaar op het plafond van de raadzaal bewijst hierbij trouwens dat ook twee eeuwen geleden Monastero al onderdeel was van het complexe pan-Europese raderwerk.

Diep onder de indruk beginnen we daarna op de zolderverdieping van het kasteel, onder spreekwoordelijke hanenbalken, aan de tentoonstelling. Kunstwerken van de late middeleeuwen tot en met de moderne tijd worden smaakvol aan ons gepresenteerd. 

Vurig feminisme bijvoorbeeld in de vorm van het beeldhouwwerk Donna Mediterranea van de in Nizza Monferrato geboren Claudia Formica. En dat al omstreeks 1933, in het midden van de fascistische era, met Mussolini om de hoek. De geamputeerde armen! De hautaine blik vol verachting! Het niets om het lijf! Echt een statement van jewelste.

Dan hebben mannen, zo blijkt uit een suffig schilderijtje dat ook tot de tentoonstelling is toegelaten, het toch al eeuwenlang een stuk gemakkelijker. Die mogen tenminste hun armen en kleren be- en aanhouden om zich contemplatief te bekreunen over vanitate en memento mori.

Verkwikt staan we een half uurtje later weer buiten. Het bijzonder aardse en fysieke beklimmen van de voormalige kerktoren blijkt een mooie opmaat voor een ijsje bij de bar-gelateria twee straten verderop.