dinsdag 19 oktober 2010

Familiegeheimen

Je hoort wel eens verkondigen dat er moed voor nodig is om een huis in Italië te kopen. Ware doodsverachting, of in ieder geval een fikse portie levensmoeheid. Dat was in ieder geval de overheersende indruk die we van onze studie van het internet overhielden toen we voor de eerste keer de stap naar een eigen huis in Italië aan het overwegen waren. De meest milde kwalificatie die we tegenkwamen was dat het proces van het kopen van een huis daar als zeer vreemd en eigenaardig moest worden beschouwd, volkomen afwijkend van wat een gezond mens zich op dit gebied zou moeten kunnen en mogen voorstellen. Willekeur en onbegrijpelijkheid waren de meest op de voorgrond tredende leidsvrouwen in de doolhof. Later kregen we in de gaten dat alle sites die dit verkondigden van Engelse makelij waren (of uit het Engels waren overgeschreven, wat een eveneens veel voorkomende inbreuk op de zelfstandige oordeelsvorming genoemd mag worden) en kwamen we erachter dat het probleem er voornamelijk in school dat de Engelsen er zelf tamelijk eigenaardige gewoonten op na houden.
Dat wil niet zeggen dat een (potentiële) koper uit de Lage Landen zich in alle gevallen de verbazing bespaard blijft. De reden hiervoor ligt echter niet zozeer in het proces zelf, dat in zijn formele aspecten tamelijk logisch overkomt en voor ons behoorlijk herkenbaar is, maar in de manier waarop de Italianen hun traditionele gevoel voor familie ook hier in het spel brengen. In de grote stad, zeker in Milaan waar de moderne vervreemding hoogtij viert, is dit aspect wellicht behoorlijk verwaterd, maar op het Italiaanse platteland dat wij kennen speelt het nog onmiskenbaar een rol.
Om het simpel te zeggen: het huis is niet zozeer een ding, een gebruiksgoed dat overgedragen en vervreemd kan worden, maar toch vooral in hoge mate een onderdeel van de familie. Een familielid misschien zelfs, dat ontegenzeggelijk zijn eigenaardigheden heeft en nooit iets terugzegt als je het aanspreekt, maar niettemin niet als levenloos object mag worden behandeld (of verhandeld, for that matter). Dat je het gewoon in kunt ruilen voor geld is een besef dat slechts langzamerhand in het collectieve plattelandsbewustzijn doordringt. Een plattelandsbewustzijn dat zich over generaties uitstrekt en een soort gemiddelde vormt van de prekapitalistische opvattingen van de oudste generatie tot en met de über-modieuze Zeitgeist van de jongeren. Deze state-of-mind heeft een aantal gevolgen, zeer divers in hun uitwerking overigens, die echter alle voortkomen uit het gevoel dat familie familie is.
Maar zo is het wel genoeg serieuze beschouwing en antropologie van de Italiaanse huiselijkheid. In vervolgafleveringen zullen we uit eigen ervaringen wat meer vertellen waartoe dit in de praktijk allemaal kan leiden.

dinsdag 5 oktober 2010

Oude muziek


Omdat we niet helemaal van de straat zijn en van oude muziek houden zijn we op enig moment ook in Italië gaan letten op gelegenheden om onze passie op dit gebied te bevredigen. Ook dat gaat weer net even iets anders dan in Nederland.

Via een folder die we heel fysiek en ouderwets op papier aantroffen bij de IAT (Informazione e Accoglienza Turistica) in het centrum van Parma stuitten we in 2003 op het bestaan van een concertreeks Musica antica nei luoghi della Via Francigena. Intrigerende concerten op intrigerende locaties in een gebied dat we net aan het ontdekken waren. De lezer zij gewaarschuwd: dit wordt een bijdrage met een hoop namedropping en lokale geografie uit de valleien van de Taro en de Ceno.

En om even een zijpad te bewandelen: een prachtige site over de Via Francigena is hier te vinden. Voor de sportieven onder ons zijn op deze site (wandel)beschrijvingen opgenomen waarin het gehele Italiaanse parcours van meter tot meter (met kaartjes) wordt beschreven. Aan de Via Francigena valt niet te ontkomen, en spoedig zal de dag aanbreken dat de Via gepromoveerd is tot Unesco World Heritage status.

I Giullari dell'Allegra Brigata in 2003 
Maar goed: we gaan terug naar de zomer van 2003. Welgemoed bepaalden we onze keuze op het concert dat op 27 juli zou plaatsvinden in Neviano degli Arduini in de Pieve di Sasso. Daar zouden, in het kader van de 888ste sterfdag van Matilde van Canossa I Giullari dell'Allegra Brigata een concert verzorgen over La Santa Allegrezza. Een en al vrolijkheid dus op een sterfdag. Onze onervarenheid met de Italiaanse wijze van organiseren leidde er echter toe dat de vrolijke brigade het zonder onze aanwezigheid moest stellen. Niet alleen waren door een slordigheid in de folder twee verschillende aanvangstijden genoemd (en kozen wij natuurlijk de verkeerde), maar ook bleek de Pieve zich ergens bovenop een berg te bevinden en was het ons volslagen onduidelijk hoe we daar precies moesten komen.

De borgo van Corchia
In 2004 wilden we het natuurlijk opnieuw proberen, en gepokt en gemazeld als we nu onderhand waren zou het deze keer goed gaan. Niet dus, maar dat lag geheel aan onszelf en het sterkte ons alleen maar in de stellige intentie het in de toekomst nog beter en degelijker aan te pakken. Voor ons vertrek naar Italië in 2005 hadden we daarom de door ons gekozen concerten op onze laptop gedownload. Om het terrein vooraf goed te verkennen gingen we vervolgens op 21 augustus al in de loop van de dag op pad om uit te vogelen waar zich precies de borgo van Corchia bevond en dat leverde geen enkel geografisch probleem op. Ook de plaats om de auto te parkeren hadden we al bepaald. De aangekondigde voorstelling Filles a marier, een spettacolo inscenato over dansen en huwbare vrouwen uit oude tijden kon derhalve niet meer stuk. Maar in de loop van de middag begon het zo onbedaarlijk en eindeloos te hozen, dat ons een openluchtvoorstelling toch niet meer zo'n goed idee leek.

Gelukkig was er al op 23 augustus een nieuwe kans in Sivizzano vlakbij Fornovo, waar de gruppo di danza antica Altra Dança, begeleid door de musici van het Ensemble Th. Arbeau ons zouden gaan vermaken met Donne venite al ballo. Wij in de invallende schemering welgemoed op pad naar een dorpje dat zich in hermetisch duister bleek te hebben gehuld. Het pleintje, waarop de voorstelling zou plaatsvinden was opgeknapt, opnieuw bestraat en tip-top op orde, maar er was geen levende ziel te bekennen. Op het laatste moment had de organisatie het verstandig gevonden het concert te verplaatsen naar Fornovo zelf, maar dat was ons even ontgaan.

Begint u het patroon een beetje te herkennen?


Na regen komt echter zonneschijn. En om een lang verhaal kort te maken: op 10 augustus 2006 was het dan eindelijk zover en konden we met een aantal andere handvollen gelukkigen onder het motto A riveder le stelle getuige zijn van het concert van Musica Officinalis. En bovendien niet op de eerste de beste plaats, maar in het kerkje van Serravalle, een gehucht van drie huizen aan de weg van Fornovo naar Varsi, waar zich toevallig wel de oudste romaanse doopkapel van de provincie Parma bevindt. In de pauze van het concert gingen we inderdaad sterren bekijken onder aanvoering van mevrouw Alessia Gruzza van de Universiteit van Parma, eveneens verbonden aan de Associazione per la Divulgazione Scientifica Googol die ook iets te maken heeft met het welbekende planetarium van Bedonia. In de buitenlucht van Serravalle had mevrouw Gruzza de ietwat eigenaardige gewoonte ons de diverse sterrenbeelden met een zaklantaarn aan te wijzen (in Italië zijn immers ook de sterren binnen handbereik), maar dat mocht de pret verder niet drukken. Om het maar even simpel uit te drukken: dit was voor ons het meest opwindende oude muziek concert ever. In een volgende aflevering gaan we daar eens wat verder op in.

Op het hoogtepunt moet je stoppen. Want, eerlijk gezegd, hiermee hadden we ons eerste en laatste concert in het kader van de Musica antica nei luoghi della Via Francigena gehad. Een paar jaar later hield de hele Musica antica er zelf mee op. In 2009 vond nog een (feestelijk?) eindconcert plaats in Parma. Door, verdomd als het niet waar is, dezelfde I Giullari dell'Allegra Brigata die we bij onze eerste poging zo smartelijk gemist hadden. Daarmee was dan toch weer een soortement van cirkel rond. Maar niettemin blijft het bij ons toch een beetje kriebelen, en blijven we kijken in hoekjes en gaatjes of er toch niet ergens iets ouds en muzikaals aan het ontluiken is.