Slag bij Fornovo

Ook op het gebied van historie hebben de valleien van de Taro en de Ceno de geïnteresseerde bezoeker wel het een en ander te bieden.  Op 6 juli 1495 was het slaperige stadje Fornovo voor even een brandpunt in de wereldgeschiedenis en het decor van grootse, zij het bloederige gebeurtenissen.

Hellemonster (links onder) verslindt zondaars

Je zou het vandaag niet meer zo zeggen. Fornovo ontbeert immers een stoer kasteel zoals Bardi. Dat wordt overigens meer dan gecompenseerd door de wekelijkse mercato op dinsdag, wanneer de markt de hele dorpskern overneemt en het echt een drukte van belang is van burgers, boeren en buitenlui. En je hebt natuurlijk de romaanse kerk die onderdeel uitmaakt van de aloude Via Francigena. Het meest bloederig, zo leert ons de Wikipedia, zijn de bas-reliëfs op de voorgevel. Een hellemonster dat zondaars binnenslikt. Twee duivels die met hun blaasbalgen het vuur aanwakkeren onder een grote ketel vol zondaars. Een gierigaard die gebukt gaat onder het gewicht van zijn schatten. Ora et labora. Memento mori. Dat soort dingen. Maar wapengekletter is niet meteen iets dat je met Fornovo associeert.

Toch was het raak, die zesde juli 1495. Met een beetje plunderen op internet valt er het volgende over te melden. Trouwens: de schrijver Ross King heeft er in zijn in 2012 verschenen boek Leonardo en het laatste avondmaal smakelijk over geschreven. De slag duurde nog geen kwartier, zo weet hij te melden, maar de verliezen (vierduizend doden) waren zo verschrikkelijk dat het de bloedigste veldslag was die in twee eeuwen op Italiaanse bodem was uitgevochten. Daarna kwam er een propagandaoorlog op gang die vele malen langer duurde.

Hoewel we als eenvoudige blogschrijvers niet de bedoeling hebben om geschiedenisles te geven toch maar enige nadere info: De achtergrond was dat de Fransen hun invloed in Italië wilden uitbreiden en om die reden gewapend in Italië aan het rondtrekken waren en dat een bont gezelschap van Italianen, Spanjaarden, de Duitse keizer en de Roomse paus, verenigd in de Heilige Liga daar niet zo'n trek in had. Dat werd dus bonje in de velden ten noorden van Fornovo. In de Galleria delle Carte Geografiche  van de Musei Vaticani is daar nog een fresco aan gewijd, waarop Fornovo abusievelijk als Fornono (freudiaans!) vermeld staat.

Wie was de winnaar? Daar ging de propagandaoorlog over. Van de vierduizend doden waren er slecht duizend aan Franse kant, dus je zou zeggen... Maar er was ook de omstandigheid dat het leger van de liga, onder de bezielende leiding van condottiere Francesco Gonzaga van Mantua, zwaar aan de winnende hand was, totdat het zooitje ongeregeld dat hem ter beschikking stond de rijke oorlogsbuit bij de Fransen ontdekte en aan het plunderen sloeg. Als je huursoldaat bent zijn de prioriteiten altijd duidelijk.

Laten we zeggen: het duel eindigde in een gelijk spel. Het eind van het liedje was dat Karel VIII van Frankrijk zich terug trok uit Italië, zonder iets gewonnen te hebben. Door de oorlog had de Franse koning grote schulden, waardoor hij tot zijn dood in 1498 niets meer bereikte. En, zou Johan Cruijff gezegd kunnen hebben, niet winnen is eigenlijk een vorm van verliezen. 

Andrea Mantegna (ca. 1495) Madonna van de overwinning

Tot dat briljante inzicht kwam ook Francesco Gonzaga. Die gaf de begenadigde schilder Andrea Mantegna opdracht een groot schilderij te maken, getiteld Madonna van de Overwinning, waarop de Maagd de knielende Francesco in privé audiëntie ontvangt. Aanval is de beste verdediging. Om het forse werk te huisvesten werd de Joodse Mantuese burger Daniele da Norsa dringend geadviseerd ("ophangen kan ook") zijn joodse huis af te breken en te vervangen door een mooi christelijk kerkje. Zo meldt althans collega blogger Chaim Revier. Het schilderij hangt nu in het Louvre, want Fransen kunnen slecht tegen hun verlies en kwamen driehonderd jaar later (Napoleon!) toevallig nog eens langs Mantua.

Maar laten we ons niet verleiden tot al te boude uitspraken over nationale volksaard. Tegenwoordig zijn we allemaal Europeanen. Laten we dat maar voor ogen houden als we weer in de buurt van Fornovo zijn. Op dinsdagochtend is er markt. Een aanrader. Plunderen niet nodig.