Van wie is het huis?

Als je in Italië een huis koopt is het wel prettig om zeker te weten dat degene van wie je het koopt ook echt de eigenaar is. Gelukkig hebben ze ook in Italië notarissen en het kadaster, die ongeveer hetzelfde doen als in Nederland. Alleen moet je wel rekening houden met de mogelijkheid dat Italianen net wat anders tegen het begrip eigendom aankijken.

Niet in formele zin overigens. Want als beschaafd land is Italië vergeven van de wetten waarin in onbegrijpelijke bewoordingen van mysterieuze schoonheid uit de doeken wordt gedaan hoe de zaken in elkaar horen te steken. Bovendien is de regelbehoefte van de Italiaanse staat vermoedelijk vele malen groter dan die in Nederland. In Italië zijn nog geen regeringsprogramma’s gesignaleerd ter vermindering van de regeldruk. Het zal allemaal wel te maken hebben met het feit dat Italianen een sterke behoefte hebben om alles wat de staat bepaalt te negeren. En dat schreeuwt natuurlijk om aanvullende bepalingen om het allemaal nog duidelijker te maken. Geen daden maar woorden, zogezegd.

Sociologen brengen deze zwakke staat met dikke wetboeken altijd in verband met de grote invloed van la famiglia. Wat oorzaak is en wat gevolg, mag u zelf raden. Maar dit gegeven licht wel een tipje van de sluier op met betrekking tot de vraag van wie het huis is.

Traditioneel gesproken is het huis namelijk van la famiglia. En bij oudere huizen die al een aantal generaties meegaan kan die familie aardig zijn uitgedijd. Nu is dat laatste natuurlijk een universele rekenkundige waarheid, zeker in gezinnen met (terugwerkende kracht!) meer dan drie kinderen, maar een bureaucratische mentaliteit lost dit probleem op door bij elk sterfgeval het vrijkomend eigendom meteen zodanig te verdelen dat op het eind iedereen een individueel eigen stukje heeft. Met dingen die je niet zo gemakkelijk in mootjes kunt hakken (zoals huizen) is het natuurlijk ook mogelijk voor een deel eigenaar te worden. Dat gebeurt ook in Nederland om de haverklap waar partners bijvoorbeeld ieder voor vijftig procent eigenaar zijn, maar spannend wordt het natuurlijk pas als je een tijdje doorgaat met deeleigendom en een mooie lange lijst krijgt, waarin A bijvoorbeeld voor 40% eigenaar is, B C en D elk voor 10%, E F G en H elk voor 6,2% en I J K en L samen in gelijke delen de overblijvende 5.2% hebben verdeeld.

Met dit soort situaties kan het Italiaanse kadaster prima omgaan. Niets aan de hand, kortom. Maar dan moet je het kadaster wel vertellen dat het zo is. Het kadaster leest niet spontaan de overlijdensposters die je zo vaak langs de kant van de weg tegenkomt. En gezien het traditionele (en bovendien zorgvuldig gecultiveerde) wantrouwen tegen de bureaucraten is de kans dat nabestaanden uit eigen beweging dit soort zaken doorgeven niet bijster groot, wat vermoedelijk wordt bevorderd door het feit dat je dan ingewikkelde formulieren moet invullen, speciale en prijzige bolli moet plakken en in een langdurig en vaag traject terecht kunt komen. Bovendien: in de beleving is er helemaal niets veranderd. Het huis is nog steeds van la famiglia, en een enkel en simpel overlijden van een familielid verandert daar niets aan.

Nog grappiger kan het worden door het feit dat de Italianen de afgelopen tientallen jaren verdomd reislustig zijn gebleken, en over de hele wereld zijn uitgezworven. Dan kun je de situatie krijgen dat oudoom Piero (eigenaar voor 16,3%) in 1947 naar Argentinië is geëmigreerd, waar hij naar verluid in 1983 is overleden en vijf kinderen heeft achtergelaten, waarvan Emilio naar Italië is teruggekeerd omdat hij ruzie had met iedereen en van de rest nooit meer iets is vernomen. Op het gerucht na, misschien, dat Clara is getrouwd met een Scandinavische hersenchirurg en mogelijkerwijs in Nieuw Zeeland is terechtgekomen. Als in zo’n geval achterneef Giuseppe (eigenaar voor 33,7% en in volle overeenstemming met nichten Maria en Rina – elk 9,3%, dus met zijn drieën de meerderheid) tot de eerlijke overtuiging komt dat het wenselijk is om het huis te verkopen dan ontstaat een potentieel interessante en verwarrende situatie.

We hebben dat de afgelopen acht jaar twee keer meegemaakt met huizen die onze Italiaanse makelaarsvrienden te koop aanboden. En steeds als de huizen al een tijdje op de site stonden en er sprake was van serieuze interesse werd duidelijk dat de potentieel interessante en verwarrende situatie aan de orde was. In Nederland zou je zeggen: controleer dit soort dingen nu even, voordat je het huis in de verkoop neemt, dat spaart achteraf een hoop gedoe. Maar zo’n boodschap komt in Italië niet helemaal goed over. In de eerste plaats niet door de optimistische levensinstelling dat er geen problemen zijn totdat je ze daadwerkelijk tegenkomt en je dan maar moet kijken hoe je ze oplost. Maar daarboven door de vereisten die de bella figura aan de wederzijdse omgang stelt. Op het Italiaanse platteland gaat nog heel veel op basis van vertrouwen en als iemand naar je toekomt met de boodschap dat hij zijn huis wil verkopen en je weet (in een overzichtelijke gemeenschap is dat bekend) dat hier inderdaad sprake is van een gemeenschappelijkheid tussen persoon en huis, dan ga je niet meteen zeuren om de papieren. Dat is echt helemaal brutta figura. Daar ga je wel op een geschikt moment achteraan. Bijvoorbeeld op het moment dat in het kader van de wet (en de compromesso) de caparra om de hoek komt kijken. Of het moment dat je toch aan de gang moet met het papierwerk voor de notaris. En dat alles vanuit de ervaring dat het meestal zonder problemen voor elkaar komt en dat het geen zin heeft om je van tevoren al standaard in te stellen op de meest gecompliceerde situatie.

En om dit verhaal op een zonnige wijze af te sluiten: in verreweg de meeste gevallen is er inderdaad helemaal niets aan de hand. En ook in de twee gevallen waarin van de potentieel interessante en verwarrende situatie sprake was zijn er geen brokken gemaakt. Maar vanuit onze bewolkte Nederlandse achtergrond hebben we wel een beetje het gevoel ontwikkeld dat we toch bedacht moeten zijn op dit soort ‘familieperikelen’.

Compromesso – voorlopig koopcontract

Caparra – wederzijdse boeteclausule bij in gebreke blijven